Przejdź do treści
Filtry UV, Preparaty promieniochłonne, ochrona skóry, zdrowy wygląd.
Estei
Opublikowane według a.L w uroda · czwartek 08 Lis 2018
Tags: FiltryUVPreparatypromieniochłonneochronaskóryzdrowywygląd.

Filtry UV, Preparaty promieniochłonne,  ochrona skóry, zdrowy wygląd.

 
 
 
Kosmetyki z filtrami UV, rola ochronna, jak zabezpieczać skórę przed promieniowaniem i starzeniem.
 
Głównym celem stosowania kosmetyków chroniących skórę przed promieniowaniem UV jest zapobieganie procesom fotostarzenia i uszkodzeniom DNA mogącym prowadzić do rozwoju nowotworów skóry.  
 
Filtry UV stosuje się zarówno w preparatach plażowych jak i kosmetyce codziennej. Ważne miejsce zajmują również w kosmetyce profesjonalnej i dermatologii kosmetycznej jako czynniki chroniące skórę po inwazyjnych zabiegach. Kosmetyki plażowe mają dodatkowo za zadanie ochronę przed podrażnieniami posłonecznymi wywołanymi przez promieniowanie UV-B. Uzyskanie wysokich współczynników ochrony przeciwsłonecznej wymaga stosowania dużych stężeń filtrów organicznych, często przekraczających 10% masy kosmetyku. Alternatywą jest użycie substancji ekranujących – mikronizowanych pigmentów, przede wszystkim ditlenku tytanu.
 
 

Podział filtrów ochronnych, filtry chemiczne.

 
Filtry przeciwsłoneczne to substancje zdolne do pochłaniania promieniowania UV. Związki te absorbują bądź promieniowanie z zakresu UV-B, bądź z zakresu UV-A. Stosowane są także filtry pochłaniające zarówno UV-A jak i UV-B (filtry UV-AB). Filtry UV stosowane w kosmetyce powinny charakteryzować się:
 
- Odpowiednią zdolnością do pochłaniania/odbijania promieniowania;  Wysoką efektywnością przy niskich dawkach;
 
-Stabilnością chemiczną (przede wszystkim w warunkach naświetlania UV), zarówno w sensie trwałości filtru jako takiego jak i reaktywności w stosunku do innych składników kosmetyku;
 
-Brakiem dermatotoksyczności (również na świetle);
 
-Minimalnym wnikaniem w naskórek;
 
-Odpornością na pot;
 
-Brakiem zapachu, smaku i barwy;
 
-Nie mogą plamić skóry i tkanin.
 
 
Tak ostre warunki spełnia stosunkowo niewiele związków. Co jest bardzo ważne, w produktach kosmetycznych można zastosować tylko takie filtry, które znajdują się na liście dozwolonych substancji promieniochronnych (zawartych w załączniku ministra zdrowia dot. list substancji zakazanych, substancji dozwolonych do stosowania z ograniczeniami). Lista ta obejmuje dwadzieścia klika substancji, wraz z maksymalnymi dopuszczalnymi stężeniami.
 
Ciekawe wydaje się zastosowanie nowych filtrów łączących w sobie cechy filtrów chemicznych – pochłaniających promieniowanie UV, z właściwościami substancji ekranujących – odbijających UV. Przykładem takiego związku jest Methylene Bis- Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol (Filtr ten pochłania energię promieniowania z zakresu UV-A i B, dodatkowo jego odpowiednia struktura krystaliczna powoduje, że związek ten ma zdolność do odbijania promieniowania ultrafioletowego.
 
 
 
 

Substancje ekranujące w kremach z filtrem UV, ochrona skóry

 
 
Odrębną grupę substancji promieniochronnych stanowią substancje ekranujące. Są to związki zdolne do odbijania, rozpraszania promieniowania UV. Zastosowanie znajdują tutaj mikronizowane substancje nieorganiczne takie jak ditlenek tytanu, czy tlenek cynku. W formie niezmikronizowanej są stosowane jako pigmenty w kosmetykach kolorowych. Dzięki zmniejszeniu rozmiaru, otrzymaniu w formie zmikronizowanej wykazują dobre właściwości odbijania UV, a nie powodują odbicia światła widzialnego (kosmetyk zawierający taką formę pigmentu nie powoduje bielenia skóry).
 
 

Fotostabilność filtrów UV.

 
 
Filtry UV powinny zapewniać ochronę przez oparzeniami słonecznymi, rogowaceniem związanym z promieniowaniem słonecznym (Actinic keratosis) i innymi efektami fotostarzenia, rakiem płaskonabłonkowym (squamous cell carinoma), czerniakiem złośliwym (cutaneous malignant melanoma), czy rakiem podstawno komórkowym (basal cell carcinoma). Niestety niektóre filtry pod działaniem promieniowania UV mogą ulegać fotodegradacji.
 
Filtry fotoniestabilne z jednej strony nie zapewniają ochrony, jaką zapewniać powinny. Niestabilność może także prowadzić do powstania reaktywnych pochodnych, które w kontakcie ze skórą mogą pełnić rolę fotooksydantów, powodować powstawanie stanów zapalnych, czy zmian fotoalergicznych. Przy kontakcie takich związków ze składnikami kosmetyków nanoszonych na skórę mogą powstać cząsteczki o trudnych do przewidzenia właściwościach toksykologicznych.
 
 
 
 
Istnieją  również doniesienia na temat stabilności mikropigmentów, stosowanych w kosmetykach promieniochronnych. Związki takie jak ditlenek tytanu, tlenek cynku, czy stosowane także w kosmetykach tlenki żelaza III wystawione na działanie promieniowania UV mogą wykazywać fotoaktywność.
 
Na rozwiniętej powierzchni cząstek mikropigmentów powstają centra aktywne, których obecność może być przyczyną działania sensybilizującego, własności katalitycznej a nawet zwiększonej reaktywności w stosunku do innych składników kosmetyku.  
 
Bardzo często stosowany w kosmetykach TiO2 od ponad 10 lat wykorzystywany jest jako fotokatalizator do niszczenia zanieczyszczeń w ekosystemach wodnych, przy użyciu bardzo aktywnych rodników hydroksylowych ·OH.
 
 
 
 
 
Negatywnym skutkiem wymienionych reakcji może być uszkodzenie DNA komórek w organizmie człowieka. W celu zmniejszenia ryzyka reakcji fotochemicznych ditlenek tytanu, czy tlenek cynku pokrywa się otoczką z tlenku glinu (Al2O3), ditlenku krzemu (SiO2).  Związki te w formie uwodnionych tlenków mają zdolność do wyłapywania rodników hydroksylowych, redukując w ten sposób fotoczułość mikropigmentów
 
 
 
 

Przenikanie substancji promieniochronnych, ich negatywne skutki w organizmie człowieka.

 
 
Temat szkodliwości filtrów UV poruszany jest zarówno w prasie, jak i w środowisku naukowym. Obok braku fotostabilności filtrów inne efekty negatywne stosowania filtrów UV związane są z przenikaniem tych substancji do organizmu. Dlatego zdolność do przenikania substancji promieniochronnych przez skórę jest bardzo szeroko opisywana. W literaturze można znaleźć doniesienia na temat przenikania filtrów chemicznych jak i transportu przezskórnego mikropigmentów. Badania przenikania prowadzi się bądź in vitro w układach modelowych, z użyciem skóry świńskiej, skóry pozyskanej od ludzi.  
 
Z przeprowadzonych badań wynika, iż filtry stosowane w kosmetykach maja pewną zdolność przenikania przez skóre. Dawki te wydają się niewielkie, niestety w różnych badaniach autorzy otrzymali różne, często sprzeczne wyniki. Co więcej ilości filtrów, które przeniknęły do organizmu mogą być znacznie większe w przypadku dzieci. Dorośli mają lepiej rozwinięte mechanizmy eliminacji substancji ksenobiotycznych z organizmu. Co więcej, dzieci mają większy stosunek powierzchni skóry ciała do masy, od dorosłych. Powoduje to, iż po aplikacji takiej samej ilości na jednostkę powierzchni skóry, dziecko narażone jest na znacznie większą dawkę tej substancji. Niestety wiedza na temat przenikania filtrów UV nie jest kompletna, cały czas potrzebne są nowe badania dotyczące sposobów ograniczenia penetracji substancji promieniochronnych.
 
 
 

Działanie proestrogenne filtrów UV.

 
Ze względu na budowę chemiczną zbliżoną do estrogenów – żeńskich hormonów, część z filtrów (benzofenony, pochodne kamfory, pochodne PABA, pochodne kwasu cynamonowego)  podejrzewana jest o oddziaływanie z receptorami estrogenowymi (działanie proestrogenne). Od wielu lat badany jest wpływ stosowania w kosmetykach substancji proestrogennych na występowanie nowotworów.
 
Działanie proestrogenne filtrów UV jest ściśle związane z przenikaniem tych substancji wewnątrz organizmu człowieka. Jak pokazano powyżej filtry UV mają pewną zdolność do przenikania przez skórę. Dowody na bioakumulację w organizmach zwierząt czy w organizmie człowieka powodują, że zwiększa się prawdopodobieństwa na długo-terminowy wpływ filtrów UV. Dlatego opublikowano szereg artykułów dotyczących wpływu stosowania filtrów UV na aktywność wewnętrzno wydzielniczą.  
 
Wyniki badań przeprowadzanych zarówno w układach in vitro jak i na organizmach żywych nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Mimo, że powinowactwo tych związków do receptora estrogenowego jest stosunkowo słabe, jednak może stwarzać pewne zagrożenie przy wysokim stopniu ekspozycji, zwłaszcza u dzieci.
 
 
 

Stosowanie fotoprotekcji, ochrona przed szkodliwym promieniowaniem UV.

 
Skutki biologiczne działania promieniowania UV na skórę są obserwowane bezpośrednio, w krótkim czasie po ekspozycji oraz mogą być odległe w czasie, w dużej mierze zależą wówczas od sumarycznej, kumulującej się dawki promieniowania, na ekspozycję której narażona była skóra.  
 
Odpowiedzią skóry na nadmierną ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe są rumień, opalenizna oraz pogrubienie naskórka. Odległe niekorzystne zjawiska skumulowanego działania promieniowania ultrafioletowego to przede wszystkim przyspieszenie procesu starzenia się skóry (tzw. fotostarzenie) oraz stymulacja rozwoju jej nowotworów, zarówno niemelanocytarnych jak i melanocytarnych.
 
W niektórych krajach wzrost częstości zachorowań na dwa zasadnicze typy nowotworów skóry, określanych często wspólnie jako niemelanocytarne raki skóry: raka podstawnokomórkowego i raka kolczystokomórkowego, określany jest mianem epidemii, różni się jednak w zależności od wieku, lokalizacji a także narażenia zawodowego na promieniowanie słoneczne. Istnieją doniesień wskazujących na rolę światła słonecznego jako ważnego czynnika w patogenezie czerniaka złośliwego, nowotworu złośliwego skóry o bardzo złym rokowaniu. Rak skóry jest najczęstszym rakiem występującym u ludzi rasy białej, a częstość jego występowania przekracza zachorowania na wszystkie inne nowotwory złośliwe łącznie.  
 
Ryzyko związane z ekspozycją skóry na światła ultrafioletowe i zagrożenie nowotworami złośliwymi skóry zmienia zachowania i skłania do unikania słońca i stosowania zasad ochrony przeciwsłonecznej. Wśród podstawowych zasad ochrony skóry przed promieniowaniem UV wymienia się między innymi preferowania miejsc zacienionych, unikania przebywania na pełnym słońcu w południe, noszenie odpowiedniej odzieży (koszulki z długim rękawem, czapki z daszkiem, kapelusze z szerokim rondem) a także, w dalszej kolejności, stosowanie odpowiednich kosmetyków ochronnych. Efektywność ochrony prepratów przeciwsłonecznych określa się najczęściej za pomocą współczynnika SPF (ang. sun protective factor), który oznacza zdolność produktu do redukcji rumienia wywoływanego przez promieniowanie UVB (280-315 nm).  
 
Powszechnie jest to błędnie interpretowane i współczynnik SPF jest używany do określenia o ile może być wydłużony czas przebywania na słońcu, w odniesieniu do czasu ekspozycji wywołującej rumień w przypadku skóry niezabezpieczonej. Z tych powodów właściwsze wydaje się określenie współczynnika SPF jako stosunek minimalnej dawki promieniowania UVB wywołującej rumień w przypadku skóry chronionej kosmetykiem do minimalnej dawki promieniowanie UVB wywołującej rumień w przypadku skóry niezabezpieczonej.
 
 
 
 
 
 
Standardy COLIPA i FDA testują produkty kosmetyczne przy grubości warstwy produktu odpowiadającej jego aplikacji w ilości 2 mg/cm2.  Aby uzyskać deklarowaną na opakowaniu skuteczność ochrony przed promieniowaniem UV konieczne jest także aplikowanie produktów przeciwsłonecznych w ilości 2 mg na każdy cm2 chronionej skóry. Oznacza to, że aby skutecznie zabezpieczyć skórę dorosłego człowieka konieczne jest jednorazowe użycie ok. 25 do 35 ml preparatu.
 
Ważne jest aby preparaty fotoprotekcyjne nakładać 30 min przed ekspozycja na słońce i powtarzać co 2-3 godziny
 
 
 

Stosować czy nie  stosować kremów z filtrem?

 
 
Coraz większa świadomość dotycząca negatywnego wpływu promieniowania UV na organizm ludzki powoduje, że po kosmetyki promieniochronne sięga coraz większa liczba osób. Uzyskanie wysokich współczynników ochrony przeciwsłonecznej wymaga stosowania dużych stężeń filtrów organicznych, często przekraczających 10% masy kosmetyku.  
 
Alternatywą jest użycie substancji ekranujących – mikronizowanych pigmentów, przede wszystkim ditlenku tytanu. Obydwa sposoby postępowania mogą stwarzać pewne zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Substancje promieniochronne, zarówno filtry UV jak i mikropigmenty mają pewną zdolność przenikania przez skórę. Dawki te wydają się niewielkie, niestety w różnych badaniach autorzy otrzymali różne, często sprzeczne wyniki. Co więcej ilości filtrów, które przeniknęły do organizmu mogą być znacznie większe w przypadku dzieci. Dorośli mają lepiej rozwinięte mechanizmy eliminacji substancji ksenobiotycznych z organizmu. Rzeczywista dawka substancji na kg ciała dziecka jest większa, ze względu na większy stosunek powierzchni ciała do masy, niż taki sam stosunek u człowieka dorosłego.
 
Ze względu na budowę chemiczną zbliżoną do estrogenów niektóre filtry podejrzewane są o działanie proestrogenne. Wyniki badań przeprowadzanych zarówno w układach in vitro jak i na organizmach żywych nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Mimo, że powinowactwo tych związków do receptora estrogenowego jest stosunkowo słabe, jednak może stwarzać pewne zagrożenie przy wysokim stopniu ekspozycji, zwłaszcza u dzieci.
 
Pewne problemy może także stwarzać stosunkowo niska fotostabilność niektórych filtrów, wiedza na temat struktury i własności produktów ich rozpadu jest coraz większa jednak ciągle jeszcze niewystarczająca.
 
Należy podkreślić, że opisane wyżej niepożądane działania kosmetyków promieniochronnych nie są w pełni udowodnione. Jednocześnie istnieją niezbite dowody szkodliwego działania promieniowania ultrafioletowego. W tej sytuacji, przy braku jakichkolwiek alternatywnych metod ochrony przed UV jesteśmy skazani na stosowanie być może nie w pełni bezpiecznych, ale jednych dostępnych środków, jakimi są filtry organiczne oraz mikropigmenty.
 
Ważne jest, aby informować pacjentów i konsumentów o konieczności aplikowania odpowiedniej ilości kosmetyków promieniochronnych. Nie wolno również zapominać, że zadaniem kosmetyków przeciwsłonecznych nie jest przedłużanie czasu przebywania na słońcu, ale ochrona skóry przed promieniowaniem UV.
 
 


a.d. 2025
              
dr n. med. AGNIESZKA LEDNIOWSKA, lekarz
GRZEGORZ LEDNIOWSKI, lekarz
              
EMAIL: biuro@estei.pl
TEL: +48 517 056 831

czynne 10.00-20.00
              
"Doktor" Sp.P. Lekarzy - Estei
KRS: 0000754277
NIP: 7492102996
Regon: 381627880
              
©Copyright 2007 - 2025  dr n. med. Agnieszka Ledniowska Grzegorz Ledniowski | All Rights Reserved
Wróć do spisu treści